Theo Trần Công Khanh và cộng sự
1. Giới thiệu
Cây điều Anacardium occidentale L thuộc họ thực vật Anacardiaceae , bộ Rutales.
Cây điều sinh trưởng và phát triển tốt ở những nhà nước thuộc lĩnh vực cận xích đạo ,
nơi có nhiệt độ và độ ẩm cao.
Cây giống điều ghép
Hiện có 32 nhà nước trồng điều trên thế giới. Ấn Độ là
nước có diện tích cây điều lớn nhất thế giới , dẫn đầu về sản lượng điều thô và nhân
điều chế biến. Tổng sản lượng điều thô toàn thế giới từ 1 , 575 - 1 , 600 ngàn tấn , bao
gồm Ấn Độ 400 - 500 ngàn tấn , chiếm 25 đến 30%.
Tiếp theo là Brazin , Việt Nam , các
nước châu Phi như Bờ Biển Ngà , Tanzania , Guinea Bissau , Benin , Nigeria ,
Mozambique , Senegal và Kenya; mỗi năm các nước châu Phi cũng đóng góp khoảng
500 ngàn tấn điều thô vào tổng sản lượng điều thế giới.
Cây điều có khả năng sinh trưởng phát triển từ vĩ độ 250 Bắc đến 250 Nam nhưng
vùng sản xuất chính yếu từ vĩ độ 150 Bắc đến 150 Nam. Độ cao so với mặt nước biển của
vùng đất trồng phụ thuộc vào vĩ độ , địa hình và tiểu vùng khí hậu. Độ cao thích hợp
nhất là dưới 600m so với mặt nước biển. Độ dài ngày và thời gian Soi rõ không
ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển cây điều. Cây điều có khả năng sống từ 50C – 450C
nhưng nhiệt độ làng nhàng thích hợp nhất là khoảng 270C.
Điều có khả năng thích nghi với lượng mưa hàng năm biến động từ 400 mm – 5000
mm , thích hợp nhất là từ 1000 mm – 2000 mm. Đối với cây điều , sự phân bố lượng
mưa ( mùa ) quan trọng hơn lượng mưa. Do cây điều cần chí ít 2 tháng khô như ngói hoàn
toàn để phân hóa mầm hoa. Từ thời gian này khí hậu hai mùa mưa và khô như ngói riêng biệt , trong
đó mùa khô kéo dài chí ít khoảng 4 tháng là thích hợp cho sự ra hoa đậu quả của cây
điều.
Ẩm độ tương đối ít ảnh hưởng đế sự sinh trưởng và phát triển của cây điều , tuy
nhiên ẩm độ tương đối cao trong thời kỳ ra hoa có khả năng làm cho bệnh thán thư và bọ xít
muỗi Thêm lên trong lúc đó ẩm độ tự do tương đối thấp kết hợp với gió nóng sẽ gây khô bông
và rụng quả non.
Đất trồng điều phù hợp nhất là các loại đất giàu chất hữu cơ , pH từ 6 , 3 – 7 , 3
và thoát nước tốt. Cây điều không phù hợp với các loại đất ngập úng , nhiễm phèn ,
mặn , hay đất có tầng làm ruộng mỏng.
2. Hiện trạng làm ra điều của Việt Nam
Điều là cây công nghiệp quan yếu ở nước ta. Diện tích điều năm 2011 khoảng
362 , 6 ngàn ha , diện tích thu hoạch là 340 , 3 ha với tổng sản lượng 289 , 9 ngàn tấn hạt
tươi ( Niên giám report 2012 ). kim ngạch xuất cảng nhân điều năm 2011 của Việt
Nam ước đạt trên 1 , 5 tỷ USD , cao nhất từ trước tới nay ( Vinacas , 2012 ) , trong đó có 2
khoảng 50% sản lượng xuất cảng và nguồn điều thô nhập nội từ các nước châu Phi ,
Lào và Campuchia. Năng suất điều đổ đồng của nước ta từ 1 , 07 tấn/ha ( năm 2007 )
nay đã giảm xuống 0 , 91 tấn/ha.
Ở nước ta cây điều được trồng từ Quảng Trị trở vào các tỉnh phía Nam không kết cấu phía bắc như các loại giống cây trồng khác có xác xuất
chia ra ba vùng trồng điều chính với hoàn cảnh sinh thái và làm ra tự do tương đối khác
nhau:
Vùng Ðông nam bộ châu phi được coi có hoàn cảnh sinh thái và làm ra yên ổn và phù
hợp nhất với cây điều.
Vùng Tây Nguyên không có gì lạ hoặc đặc biệt nhiệt độ thấp vào thời kỳ lúa ra đòng cây điều ra hoa đậu quả ,
hay bị hạn hán.
Vùng Duyên Hải Nam Trung Bộ không có gì lạ hoặc đặc biệt mưa rét vào thời kỳ lúa ra đòng ra hoa đậu
quả , hạn hán thất thường và đất xấu.
mặc dù bây giờ Việt Nam đã trở nên nước xuất cảng nhân điều đứng đầu
trên thế giới tuy nhiên chất lượng hạt điều nước ta vẫn chưa cao. Kích cỡ hạt nhỏ ,
đổ đồng 200 hạt/kg "một năm do đó nó sẽ bị lãng quên" tốn công chế biến và nhân thu được nhỏ , có giá thấp.
Bên cạnh đó , tỷ lệ nhân thu hồi đất đai thấp , cần 4 , 0-4 , 2 kg hạt vật liệu cho 1 kg nhân.
Hạt không đồng đều về kích cỡ và hình trạng nên khó ứng dụng hàng không hóa vào quá
trình chế biến hạt điều trong khi nhu cầu cần lao cao là một nhược điểm lớn của
việc phát triển làm ra chế biến điều bây giờ. Trong tập đoàn các dòng điều có
triển vọng đã được chọn lựa trong thời kì qua có một số giống có chất lượng hạt
vượt trội tỷ lệ nhân thu hồi đất đai cao 30-33% và kích cỡ hạt lớn 120-140 hạt/kg ( Đỗ
nhàng nhàng và ctv , 2011 ). Đây là nguồn vật liệu di truyền quan yếu làm cơ sở cho
việc nghiên cứu nâng cao chất lượng hạt điều.
Bảng 2.1 biến diễn diện tích , năng suất và sản lượng điều từ năm 1995 – 2011
Số
TT
Năm Diện tích
tổng số
( 1000 ha )
Diện tích
thu hoạch
( 1000 ha )
Năng suất
( tấn/ha )
Sản lượng
( 1000 tấn )
1 1995 190 , 4 95 , 7 0 , 56 53 , 5
2 1996 197 , 1 107 , 8 0 , 55 58 , 8
3 1997 204 , 4 117 , 8 0 , 54 63 , 2
4 1998 193 , 5 139 , 6 0 , 39 55 , 1
5 1999 188 , 1 148 , 8 0 , 40 59 , 7
6 2000 199 , 2 146 , 5 0 , 64 94 , 1
7 2001 214 , 5 161 , 9 0 , 74 119 , 4
8 2002 240 , 6 176 , 4 0 , 83 145 , 7
9 2003 261 , 4 186 , 6 0 , 91 168 , 9
10 2004 297 , 5 201 , 8 0 , 99 200 , 3
11 2005 349 , 6 223 , 9 1 , 07 238 , 3
12 2006 433 , 0 350 , 0 1 , 00 350 , 0
13 2007 439 , 9 302 , 8 1 , 03 312 , 43
14 2008 406 , 7 321 , 1 0 , 96 308 , 5
15 2009 391 , 4 340 , 5 0 , 86 291 , 9
16 2010 372 , 6 340 , 3 0 , 85 289 , 9
17 2011 362 , 6 330 , 4 0 , 91 301 , 7
Nguồn: Tổng cục report , 1995 - 2011
2.1 Diện tích điều :
Số liệu Bảng 2.1 cho thấy: Diện tích điều chuyển biến không yên ổn song vẫn theo
hướng tăng từ năm 1995 - 2007 , năm diện tích điều ít ra 1999: 188 , 1 ngàn ha. Năm
cao nhất 2007 : 439 , 9 ngàn ha và sau thời gian ấy diện tích giảm dần ( khoảng 20 ngàn ha/năm ).
Đến năm 2011 , diện tích điều cả nước chỉ còn 362 , 6 ngàn ha. Việc giảm diện tích điều
là do:
- Giống điều cũ biến chất , nông dân trồng điều thường là ở vùng sâu , vùng xa ,
vùng có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn , chưa hoặc chậm được tiếp cận với giống điều mới và quy trình kỹ thuật
thâm canh điều. Cần kết hợp các chức vụ giống cây trồng và các nhà khoa học tìm ra giống điều mới đem lại kinh tế cao
- Giá hạt điều thường thấp và không yên ổn trong khi đó giá mặt hàng khác như:
phân bón , thuốc trông coi cây cỏ và phí tổn cần lao cao nên cây điều không có phẩm chất thế
canh tranh với một số cây trồng khác.
- Cây giống điều trồng ở nơi hoàn cảnh sinh thái hư phù hợp , có tác động đến một điều gì đó của sự
biến chuyển khí hậu ( mưa trái mùa trong mùa khô là căn nguyên chính đưa đến sâu bệnh
cản trở , cây không đậu quả dẫn đến thất bát ).
- Đất trồng điều được quy hoạch chuyển mục đích sử dụng sang xây dựng khu
công nghiệp , đất ở , đất chuyên dùng.
2.2 Năng suất điều
Năng suất điều 1995 – 2011 luôn biến động , thấp nhất là 1998: 0 , 39 tấn/ha và
cao nhất là 2005 : 1 , 07 tấn/ha , từ năm 2006 trở lại đây , năng suất điều giảm dần cho
đến năm 2017 , năng suất điều toàn quốc chỉ còn 0 , 91 tấn/ha ( đây là một ám hiệu xấu
mà Ngành điều Việt Nam cần phải cố gắng để khắc phục ). Căn nguyên dẫn đến năng
suất thấp là do có tác động đến một điều gì đó khí hậu – thời tiết , tính chất đất và đầu tư chăm nom chưa đúng
quy định kỹ thuật; còn các tỉnh đạt năng suất cao trước nhất là nơi trồng điều có hoàn cảnh
sinh thái phù hợp , giống được chọn lọc , đặc biệt là đã áp dụng các biện pháp kỹ thuật
thâm canh điều tổng hợp: tỉa cành tạo tán , bón phân , phòng trừ sâu bệnh được Phần lớn
các hộ trồng điều tiến hành như ở Bình Phước và Đồng Nai.
Năm 2011 , trọng tâm nghiên cứu và Phát triển cây Điều thuộc Viện Khoa học
Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam đã thành công trong việc xây dựng mô hình thâm
canh điều cao sản đạt năng suất cao theo hướng vững bền tại xã nông thôn mới Tân
Lập , Đồng Phú , Bình Phước và một số nông hộ tại Trảng Bom , cùng Nai. Kết quả
được ghi nhận tại Bảng 2.2.
hiện nay một trong những biện pháp thâm canh tăng năng suất cho cây lâu năm
là giữ lại kích tấc cây và tăng mật độ trồng nhằm Thêm lên hiệu quả sử dụng ánh
sáng của cây trồng. Các giống điều hiện nay đều có kích tấc cây lớn , sinh trưởng
mạnh và cành vươn dài rất nhanh giao tán trong khi điều là cây ra hoa đầu cành nên
năng suất tương quan thuận với diện tích tán được chiếu sáng nên rất tốn công tỉa cành 4
tạo tán hàng năm và gây có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn trong việc phun thuốc ( Phạm văn Biên , 2006 ). Do
đó việc nghiên cứu chọn tạo các giống điều có tán dày và thấp hay các dòng điều làm
gốc ghép làm giảm kích tấc cây có khả năng đưa lại một bước đột phá mới trong sản xuất.
Bảng 2.2 Năng suất hạt điều tươi của mô hình thâm canh điều cao sản
làm ra cây giống điều tại vườn ươm
Địa chỉ Giống điều
Diện
tích
( ha )
Tổng
năng
suất
( tấn )
Năng
suất
( T/ha )
1 Trần Văn Xuân Tân Lập , Đồng Phú , BP PN 1 3 , 0 15 , 0 5 , 0
2 Nguyễn Văn Đức Tân Lập , Đồng Phú , BP PN 1 1 , 6 5 , 4 3 , 4
3 Ng văn Ngọc Tân Lập , Đồng Phú , BP a 2 , 0 4 , 0 2 , 0
4 Phạm Văn Năm thái hoà , T. Bom , ĐN b 3 , 5 13 , 5 3 , 8
5 Bà Phát Ngân thái hoà , T. Bom , ĐN b 9 32 , 0 3 , 5
6 Lê Văn Huệ hưng thịnh , T. Bom , ĐN PN 1 1 3 , 3 3 , 3
Ghi chú:
a ) Điều thực sinh ( trồng bằng hạt );
b ) Các giống mới do IAS giới thiệu;
2.3 Những có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn trong làm ra điều
Khảo sát bằng phát phiếu tại nông hộ về 10 có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn trong làm ra điều cho
thấy: Tỷ lệ số hộ có có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn nhiều nhất là thiếu cơ chế chính sách thực sự khuyến
khích làm ra điều thâm canh ( 56 , 39% ) , thiếu thông hiểu kỹ thuật: ( 68 , 52% ) , thiếu vốn
( 58 , 55% ) , thiếu thông tin thị trường đáng tin cậy ( 71 , 43% ). Các có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn chủ quan
khác giao động từ: 23 , 57 – 35 , 0% số hộ gặp phải. Riêng 2 có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn khách quan là thời
tiết bất thuận và sâu bệnh cũng có đến 65 , 0 – 80 , 0% số hộ trồng điều gặp phải. Thông
qua kết quả khảo sát cho thấy vai trò quốc gia và Nhà khoa học cần phải hoạt động
hăng hái hơn nữa.
Theo đánh giá của các nhà khoa học: cây điều có tính thích ứng rộng , sức chịu
hạn và sâu bệnh khá cao; song trên thực tiễn đây là 2 vấn đề có tác động đến một điều gì đó đến năng suất ,
chất lượng hạt điều , thậm chí là gây thất bát điều ( Đỗ làng nhàng và Nguyễn Tăng
Tôn , 2011 ) , sâu bệnh hại điều ( bọ xít muỗi , thán thư và bệnh sinh lí là thiếu dinh
dưỡng ở điều đã đến phải mức báo động , rất cần có giải pháp phòng trừ hữu hiệu.
2.4 Đánh giá sức cạnh tranh của trồng điều với một số cây khác
Qua điều tra khảo sát thực tế và thảo luận trực tiếp với nông hộ , chủ nông trại ,
cán bộ kỹ thuật và lãnh đạo Ngành nông nghiệp của một số tỉnh có trồng điều chính
như: Bình Phước , Bình Dương và Đồng Nai ở Đông nam bộ đã đi đến nhận định chung:
Trên tất thảy các loại đất nếu có tưới cây điều không thể cạnh tranh với cây cà phê , hồ
tiêu , cây ăn quả , v.v... Đối với đất không tưới đã và dự định mở mang diện tích điều
thuộc các đề án của Vùng đất thì cây điều vẫn luôn chịu sức ép cạnh tranh với các
cây nông – lâm nghiệp khác để tồn tại.
Cuối cùng điều tra một số nông hộ tại trên 3 loại cây trồng tại xã Tân Lập , huyện
Đồng Phú , tỉnh Bình Phước ( Bảng 2.3 ) cho thấy: cây cao su mang lại lợi nhuận cao 5
nhất ( 62 triệu/ha/năm ); cây điều có vận dụng các thủ pháp kỹ thuật thâm canh điều
tổng hợp đối với giống mới PN1 đạt lợi nhuận 53 triệu /ha/năm , đối với giống điều
trồng bằng hạt ( điều thực sinh ) chỉ đạt 21 triệu/ha/năm. Đặc biệt tại hộ ông Trần văn
Xuân ( ấp 2 , tại xã Tân Lập , huyện Đồng Phú , tỉnh Bình Phước ) vận dụng triệt để các
thủ pháp kỹ thuật thâm canh điều đạt 5 tấn/ha , lương lậu 100 triệu đồng/ha/năm , tổng
chi phí 23 triệu/ha và thu lợi nhuận 77 triệu đồng/ha/năm. ( ông Xuân cho biết: giá điều
năm 2012 rất thấp 20.000đ/kg nhưng vẫn có lợi thế cạnh tranh cao hơn cây cao su , nếu
tính theo giá hạt điều của năm 2011 thì cây điều tuyệt đối có lợi thế canh tranh so với
nhiều loại cây trồng khác tại Vùng đất kể cả cao su và cây ăn quả ). Cây sắn cho lợi nhuận thấp nhất: 17
triệu/ha/năm.
Bảng 2.3. So sánh công hiệu kinh tế 1 ha trồng điều khi vận dụng thủ pháp thâm canh
điều tổng hợp với cây cao su và sắn tại xã tân lập , năm 2012
TT Cây trồng Giống
điều
Năng suất
bình quân
( tấn/ha )
Đơn giá
( triệu
đồng )
Tổng thu
( triệu
đồng )
Tổng chi
( triệu
đồng )
Lợi nhuận
1 Điều PN 1 3 , 4 20 68 , 0 15 , 0 53
2 Điều Thực
sinh
1 , 8 20 36 , 0 15 , 0 21
3 Cao su 1 , 8 65 117 , 0 55 , 0 62
4 Sắn 30 , 0 1 , 1 33 , 0 16 , 0 17
Nguồn: Điều tra nông hộ năm , tháng 3/2012
hạt điều sắp thu hoạch
Cung cấp giống cây điều hạt , cây điều ghép , cây ăn quả giao hàng cả nước
Thế Giới Cây Giống. since 1993
--20 năm tuyển chọn giống cây trồng --
Đc : Ấp 14 , xã Long Trung , huyện Cai Lậy , tỉnh Tiền Giang
Cs2 : Ấp 3 , xã Trừ Văn Thố , huyện Bến Cát , tỉnh Bình Dương
0988868620 Nhẫn
